Verandertrajecten

Onderstroom en Bovenstroom

Elke verandering kent twee lagen die elkaar beïnvloeden: de bovenstroom en de onderstroom..

• Bovenstroom: de zichtbare kant van verandering – plannen, structuren, taken en systemen. Hier wordt besloten: “We gaan van A naar B” .
• Onderstroom: de psychologische laag. Dit gaat over wat medewerkers voelen: “Waarom moet dit? Wat kost het mij? Wat verlies ik? Wat betekent dit voor mij?”

Wanneer de onderstroom te weinig aandacht krijgt, ontstaan misverstanden, stokt de motivatie en groeit de weerstand. Uiteindelijk bepaalt de onderstroom of een verandering wel of niet slaagt.

De vijf fases van verandering

Bij OrganisatieGroei kijken we systemisch: een verandering raakt nl. nooit alleen één afdeling of proces, maar het hele organisatiesysteem.

Elke verandering triggert emoties bij de betrokken medewerkers. In de Onderstroom betekent dat dat zij steeds dezelfde vijf fasen doorlopen:

1. Urgentie – Het besef groeit: er moet echt iets veranderen. Dit kan zijn omdat het niet langer anders kan, of omdat de ambitie van de organisatie om vernieuwing vraagt. Dit is de fase waarin de noodzaak voelbaar wordt gemaakt.
2. Loslaten – Medewerkers ervaren dat oude routines of vertrouwde werkwijzes verdwijnen. Dit kan gevoelens oproepen van verlies of twijfel: Wat betekent dit voor mij?
3. Niet-weten – Oude patronen zijn weg, maar nieuwe routines zijn nog onduidelijk. Medewerkers missen houvast en voelen zich stuurloos
4. Creatie – Energie keert terug. Er wordt geëxperimenteerd met nieuw gedrag, kleine successen geven vertrouwen. Het geloof groeit: dit werkt.
5. Nieuw begin – Het nieuwe wordt normaal. Routines stabiliseren, vertrouwen groeit en er ontstaat trots: zo doen we het nu, en dit werkt.

Waarom veranderingen vaak mislukken

Veel verandertrajecten stranden niet omdat de plannen verkeerd zijn maar omdat de fasen onvoldoende worden herkend of begeleid:

Elke fase vraagt om specifieke aandacht

• Geen urgentiegevoel: Zonder het besef dat verandering écht nodig is, gebeurt er niets. Medewerkers voelen geen noodzaak te veranderen.
• Geen begeleiding in loslaten: Weerstand kan ontstaan wanneer er onvoldoende aandacht is voor het gevoel van verlies en onzekerheid bij het loslaten van oude processen. Mensen missen houvast of vrezen dat ook wordt ‘weggegooid’ wat nog goed werkt.
• Onduidelijkheid of ‘niet-weten’: In elke verandering is er een periode waarin het nieuwe nog niet helder is. Mensen die dit niet begrijpen of erkennen, trekken zich terug, wachten af (de kat uit de boom kijken) of vallen terug op oude patronen.
• Te snel willen: Bij onvoldoende aandacht of zelfs overslaan van fasen over, voelen medewerkers zich niet meegenomen. Dit kan leiden tot wantrouwen en regelrechte weerstand.

Old school versus new school veranderen

Traditioneel old school worden veranderingen top-down doorgedrukt. Weerstand wordt gezien als negatief en de “tegenstribbelaars” werden gecorrigeerd. Het gevolg: schijnbare instemming, terwijl onder de oppervlakte tegenwerking bleef bestaan.

Bij new school veranderen zien we weerstand juist als een waardevol signaal. Het laat zien waar te snel overheen is gestapt of waar medewerkers nog duidelijkheid nodig hebben. Door die weerstand serieus te nemen en bespreekbaar te maken, ontdekken we wat nodig is om medewerkers mee te krijgen.

Onze aanpak: werken met de onderstroom

Bij OrganisatieGroei geloven we dat succesvolle verandering begint in de onderstroom. Wij helpen organisaties om:

• Weerstand naar boven te halen en bespreekbaar te maken
• Te ontdekken wat medewerkers nodig hebben om mee te bewegen
• Aandacht te geven aan emoties en onzekerheden, zonder het veranderdoel uit het oog te verliezen

Zo wordt verandering geen opgelegd besluit, maar een proces waarin mensen eigenaarschap ontwikkelen en er zelf achter gaan staan.

Samengevat

Succesvolle verandering vraagt méér dan een plan en een tijdlijn. Het vraagt om leiders die begrijpen hoe veranderingen bij medewerkers doorwerken.

Wil jij een verandering die écht werkt?

Plan een vrijblijvend gesprek. Samen kijken we hoe jouw verandertraject beweging en betrokkenheid krijgt.