Het grootste wapen tegen stress is ons vermogen één bepaalde gedachte te kiezen en niet een andere.
-William James-
Wat is stress
Volgens Wikipedia is stress een vorm van spanning die optreedt bij mensen, dieren of planten als reactie op externe prikkels, gevolgd door een bepaald patroon van fysiologische reacties. Van oorsprong heeft stress een positieve functie: het helpt ons om effectief om te gaan met bedreigende situaties. Denk aan de bekende ‘vecht-of-vlucht’reactie. Stress stelt ons in staat om ons, op welke manier dan ook, in veiligheid te brengen.
Stress! … Gezond of schadelijk?
Stress is een natuurlijk fenomeen en kan gezond zijn. Positieve stress motiveert ons en bereidt ons voor op een belangrijke prestatie. Negatieve stress ontstaat daarentegen wanneer we onder druk presteren in vervelende, bedreigende of chaotische omstandigheden.
Kenmerk van gezonde stress: ons lichaam komt vanzelf weer in de ruststand.
Ongezonde stress
Stress wordt ongezond wanneer ons ‘systeem’ niet meer als vanzelf in deze ruststand komt. Door de stressfactoren die we ervaren wordt de druk die we ervaren groter dan onze draagkracht. Wanneer deze situatie langdurig aanhoudt, neemt de kans op lichamelijke en psychische klachten sterk toe.
Sluipmoordenaar
Ongezonde stress is een sluipmoordenaar. Vaak vechten we ertegen, maar omdat het systeem niet meer herstelt, ontstaan langzaam scheurtjes in ons welzijn. Zelfs de sterkste persoon of organisatie kan hierdoor breken.
Eigenschappen die stressgevoelig maken
Sommige mensen zijn gevoeliger voor ongezonde stress dan anderen. Dit hangt samen met persoonlijke eigenschappen die draagkracht verminderen, zoals:
- Perfectionisme
- Moeilijk hulp kunnen vragen
- Prestatiegerichtheid en competitiedrang
- Niet ‘niets’ kunnen doen of vaak twee dingen tegelijk willen doen
- Groot verantwoordelijkheidsgevoel
- Veel van zichzelf eisen en ‘moeten’
- Streven naar waardering van anderen
- Moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen, geen grenzen kunnen aangeven
- Moeilijk gevoelens kunnen uiten van
- Het gevoel weinig invloed te hebben op omgeving of eigen leven
- Te weinig denken aan je eigen belang en teveel aan dat van anderen
Werkdruk
Werkdruk is niet hetzelfde als ‘druk zijn met werk’. Ongezonde werkdruk ontstaat wanneer verwachtingen, tijd of middelen onvoldoende zijn, of wanneer autonomie ontbreekt.
Preventie begint bij leidinggevenden
Veel van de stress die medewerkers ervaren, hangt rechtstreeks samen met hoe zij worden aangestuurd. Top-down sturing vergroot de kans op hoge werkdruk en ongezonde stress.
Medewerkers hebben natuurlijk eigen verantwoordelijkheid, maar die kan alleen effectief zijn wanneer zij voldoende ruimte, autonomie en betrokkenheid ervaren. Preventie begint dus bij jou als leidinggevende: zorg dat jouw team voldoende speelruimte heeft en dat input serieus wordt genomen.
Bottom-up werken
Méér gevoel van invloed of autonomie kan alleen ontstaan bij minder eenrichtingsverkeer van boven naar beneden en meer communicatie mogelijkheden van beneden naar boven.
Dit bottom-up management, ook wel team-oriented management genoemd, vraagt van jou als leidinggevende een andere benadering van jouw manier van leidinggeven. Je bent veel minder bezig met het geven van opdrachten en veel meer met het faciliteren van je medewerkers om het maximale uit zichzelf te halen. Het is aan jou om te zorgen voor een open communicatie met je werknemers die ook door je mensen als zodanig wordt ervaren. Ze moeten van jou als leidinggevende het gevoel krijgen dat hun input als waardevol en zinvol wordt gezien.
En jij?
Stress is iets waar ieder mens mee te maken krijgt, dus ook jij. Veranderingen in gedrag door stress kunnen contraproductief werken voor jouw leiderschap. Houd je eigen ‘stressthermometer’ in de gaten en check regelmatig of je draaglast niet groter is dan je draagkracht.
Wanneer jij ook leiding ontvangt, zorg ervoor dat je zelf voldoende autonomie en ruimte hebt om onder gezonde stress te functioneren.
Wees dus je eigen leider: neem persoonlijk leiderschap en voorkom dat stress jouw effectiviteit als leidinggevende ondermijnt.
