De kracht en uitdaging van diversiteit
Diversiteit is niet nieuw maar krijgt meer impact door globalisering en veranderende werkculturen. Mensen zijn nu eenmaal allemaal anders en dagelijks komen we in aanraking met deze verschillen; in ons werk, onze omgeving en onze relaties. Diversiteit betreft alles wat ons persoonlijk onderscheidt van een ander: leeftijd, gender, huidskleur, overtuigingen, cultuur, persoonlijkheid of opleiding. Deze mix van zichtbare en onzichtbare verschillen beïnvloedt hoe wij anderen zien, met hen communiceren en samenwerken.
De ijsberg: zichtbaar versus onzichtbaar
De metafoor van de ijsberg helpt ons beter te begrijpen wie de ander écht is.
‘Boven water’ zien we direct verschillen als leeftijd, gender, huidskleur, gedrag of etniciteit. Maar de meeste verschillen zitten ‘onder water’: waarden, religieuze, politieke, maatschappelijke en persoonlijke overtuigingen, ervaringen, angsten, voorkeuren, enz.
Kijken we alleen naar het zichtbare deel, dan missen we veel belangrijke informatie over wie de ander écht is. Door bewust aandacht te besteden aan het ‘onderwatergedeelte’, groeit onze empathie en creëren we persoonlijke interacties waarbij wederzijds begrip groeit. Resultaat: we gaan gemakkelijker met verschillen om.
Diversiteit dankzij persoonlijk leiderschap
Goed omgaan met verschillen is niet altijd vanzelfsprekend. Het gaat makkelijk met mensen waarmee we een klik voelen, maar wordt lastiger bij mensen of groepen die zodanig ‘anders’ zijn dat we ons ongemakkelijk gaan voelen. Dat zijn ook de momenten waarop we anderen gaan beoordelen, in hokjes plaatsen of zelfs veroordelen.
Trekken we dan bij onszelf niet aan de ‘rem’, dan kunnen deze (voor)oordelen leiden tot uitsluiting, misverstanden, spanningen of zelfs discriminatie.
“Wat de boer niet kent, dat eet hij niet”
Toch biedt diversiteit enorme kansen: het kan innovatie en creativiteit stimuleren, mits we bewust omgaan met onze automatische oordelen en we deze goed managen met een stevige portie persoonlijk leiderschap.
De berijder en de olifant
Jonathan Haidt introduceerde een krachtige metafoor voor (persoonlijk) leiderschap bij diversiteit: de Berijder en de Olifant. De olifant staat voor onze instincten, emoties, gewoontes en automatische reacties op verschillen en onbewuste (voor)oordelen. De berijder symboliseert het rationele, logische, bewuste deel in ons dat richting geeft en verantwoordelijke keuzes maakt.
Het is belangrijk dat olifant en berijder samenwerken. Gaat de olifant zijn eigen gang, dan gaan onze automatische reacties en onbewuste vooroordelen met ons aan de haal. Met alle gevolgen van dien!
Zelftest: Herken jouw Olifant
Hieronder staan 8 scenario’s om jouw automatische reacties te triggeren. Wat doet jouw ‘olifant’ bij het lezen ervan? En hoe reageert jouw ‘berijder’?
- Je hebt een complexe storing in je warmtepomp. De installateur stuurt een jonge vrouwelijke monteur. Wat gaat er door je heen? Vertrouw je op haar vakkennis?
- Je leidinggevende vertelt je dat hij een sollicitant met een allochtone achternaam heeft afgewezen. Wat is je eerste gevoel? Wat doe je?
- In de lunchpauze praten en lachen collega’s uitbundig in een taal die jij niet begrijpt. Voel je je buitengesloten of nieuwsgierig?
- Een medewerker met een andere huidskleur geeft jou kritische feedback op een proces waar jij veel energie in hebt gestoken. Voel je irritatie of stel je je open voor het perspectief van de ander?
- Een collega met autisme werkt methodisch, te traag voor jou. Dit terwijl er tempo gemaakt moet worden bij een klus. Wat gaat er door je heen? En wat doe je?
- Een medewerker communiceert timide en ontwijkt steeds je vragen. Wat voel je hierbij? En wat doe je?
- Iemand uit je team deelt een volledig andere religieuze overtuiging. Wat is je eerste gevoel? En wat doe je?
- Tijdens de lunchpauze maakt een collega een opmerking over geslacht, leeftijd of achtergrond die jij zeer ongepast vindt. De rest van de groep lacht. Wat is je gevoel? En wat doe je?
Door bewust op situaties te reflecteren, herken je je olifant en geef je de controle terug aan je berijder. Het omgaan met verschillen wordt gemakkelijker.
Diversiteit als noodzaak
Diversiteit is geen trend; het is een strategische noodzaak voor organisaties. Leiders die in hun teams verschillen kunnen benutten; inclusieve leiders, creëren teams met meer vertrouwen, betrokkenheid en innovatiekracht.
Inclusieve leiders herkennen en sturen onbewuste oordelen. Ze bouwen een cultuur waarin medewerkers zich uniek kunnen voelen én volledig kunnen bijdragen. Inclusief leiderschap betekent dat verschillen verbinden in plaats van verdelen, wat maximale waarde oplevert voor mens en organisatie.
Praktische tips voor inclusief leiderschap
- Denk aan de ijsberg: kijk voorbij zichtbare kenmerken en leer teamleden echt kennen.
- Check je aannames: stel vragen in plaats van te oordelen.
- Stimuleer psychologische veiligheid: maak het veilig voor medewerkers om hun mening te geven.
- Reflecteer op jezelf: herken je eigen automatische oordelen en bias.
- Gebruik de berijder-olifant aanpak: combineer bewust persoonlijk leiderschap met begrip voor instinctieve reacties.
Wil je jouw ‘olifant’ nog beter leren kennen? Doe dan de Implicit testen van Harvard’s Project Implicit.
Groei met je team in diversiteit en inclusie
Bij OrganisatieGroei begeleiden we al meer dan 20 jaar teams en leiders in het ontwikkelen van inclusieve denk- en werkwijzen. We helpen je om verschillen binnen je team niet alleen bespreekbaar, maar ook waardevol te maken.
Neem contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek, we denken graag met je mee.
